Kitaaba Qulqulluu / Macaafa Qulqulluu

Macaafni Qulqulluun seenaa dhala namaa keessatti dhiibbaa guddaa kan uume yoo ta’u, bu’uura amantii kiristaanaa ta’ee tajaajila. Innis hafuura waaqayyootiin kan qophaa’e yoo ta’u, sagalee Waaqayyoo, karoora fayyinaaf qabu, fi barsiisa inni dhala namaaf kenne of keessaa qaba. Qajeelfamni kun ilaalcha waliigalaa Macaafa Qulqulluu bal’inaan kan kennu yoo ta’u, caasaa isaa, barumsawwan ijoo, mata dureewwanii fi akkaataa bu’a qabeessa ta’een qayyabachuu danda’amu kan uwwisudha.

Macaafni Qulqulluun Qulqulluun maali?

Macaafni Qulqulluun macaafa qulqulluu Kiristaanotaa yoo ta’u, kitaabota 66 kan of keessaa qabu yoo ta’u, kutaa gurguddoo lamatti qoodameera:

Kakuu Moofaa (Macaafa 39)

– Uumama Waaqayyoo, kakuu inni Israa’el waliin gale, seera, seenaa, raajii, fi ogbarruu ogummaa kan hammatudha.

Kakuu Haaraa (Macaafa 27)

– Iyyesuus Kiristoos, barsiisa isaa, waldaa durii, fi raajii gara fuula duraa irratti xiyyeeffata.
Macaafni Qulqulluun mul’ata Waaqayyoo dhala namaati, gara fayyinaa fi qajeelummaatti nu qajeelcha (2Ximotewos 3:16-17).

2. Caasaa Macaafa Qulqulluu
   A. Kakuu Moofaa (Macaafa 39) .
   Kakuu Moofaa walitti dhufeenya Waaqayyo dhala namaa wajjin qabuu fi waadaa fayyisaaf kenneef bu’uura kaa’a. Akka armaan gadiitti qoodameera:

Seera (Toora/Pentateuch) – Kitaabota 5

Seera Uumamaa – Uumama, Kufaatii, kakuu Abrahaam.
Ba’uu – Musee, Abboommii Kudhan, bilisummaa Israa’el.
Lewwoota – Seera fi lubummaa.
Lakkoofsa – Imala Israa’el lafa onaa keessatti.
Keessa Deebii – Biyya Abdachiifamte seenuu dura seera Waaqayyoo irra deebi’uu.
Kitaabota Seenaa (Kitaaba 12) .

Iyaasuu, Abbootii firdii, Ruut, 1 & 2 Saamu’eel, 1 & 2 Mootota, 1 & 2 Seenaa, Izraa, Nahimiyaa, Asteer – Seenaa Israa’el himaa.
Ogummaa fi Walaloo (Kitaaba 5) .

Iyoob, Faarfannaa, Fakkeenya, Lallaba, Faarfannaa Solomoon – Kadhannaa, ogummaa, fi barreeffamoota walaloo of keessaa qaba.
Raajota (Kitaaba 17) .

Raajota Gurguddoo (5) – Isaayaas, Ermiyaas, Boo’icha, Hisqi’eel, Daani’eel.
Raajota Xixiqqaa (12) – Hose’aa, Yoo’eel, Amos, Obaadiyaa, Yoonaas, Miikiyaas, Naahum, Anbaaqom, Sefaaniyaa, Hagee, Zakaariyaas, Miilkiyaas.
Kitaabonni kun dhufaatii Kiristoosii fi firdii Waaqayyoo dursanii ni dubbatu.
B. Kakuu Haaraa (Kitaaba 27) .
Kakuu haaraan Iyyesuus Kiristoos Masiihicha ta’uu isaa kan mul’isu yoo ta’u waa’ee fayyinaa fi jireenya kiristaanaa barsiisa.

Wangeelota (Macaafa 4) – Maatewos, Maarqos, Luqaas, Yohaannis – Jireenya, du’aa fi du’aa ka’uu Yesuus.
Seenaa (1 Kitaaba) – Hojii Ergamootaa – Waldaa jalqabaa fi babal’ina amantii Kiristaanaa.
Ergaa Phaawuloos (Macaafa 13) – Barumsa kiristaanaa fi amantii barsiisa.
Ergaawwan Waliigalaa (Kitaaboota 8) – Ergamoota adda addaatiin kan barreeffaman.
Raajii (Kitaaba 1) – Mul’ata – firdii Waaqayyoo isa dhumaa fi Dhufaatii Kiristoos Lammaffaa.

3. Barsiisa Ijoo Macaafa Qulqulluu
   A. Maalummaa fi Amaloota Waaqayyoo
   Macaafni Qulqulluun Waaqayyo tokko ta’uu isaa barsiisa (Keessa Deebii 6:4), ta’us garuu qaama sadiin mul’ateera: Abbaa, Ilmaa fi Hafuura Qulqulluu (Maatewos 28:19).

Waaqayyo Jaalaladha (1Yohaannis 4:8) – Inni dhala namaa wajjin walitti dhufeenya qabaachuu hawwa.
Waaqayyo Qulqulluudha (Lewwoota 11:44) – Inni mudaa kan hin qabnee fi cubbuu kan hin qabne dha.
Waaqayyo bara baraati (Faarfannaa 90:2) – Jalqabaa fi dhuma hin qabu.
Waaqayyo qajeelaa dha (Keessa Deebii 32:4) – Inni haqaan murteessa.
B. Kufaatii fi Cubbuu
Addaamiifi Hewaan ajajamuu diduun (Seera Uumamaa 3) cubbuu gara biyya lafaatti fide.
Hundi isaanii cubbuu hojjetaniiru (Roomaa 3:23), dhala namaa Waaqayyo irraa adda ba’aniiru.
Cubbuun gara du’aatti nama geessa (Roomaa 6:23).
C. Fayyina Karaa Yesus Kiristoosiin
Yesuus ilma Waaqayyooti (Yohaannis 3:16).
Inni cubbuu keenyaaf du’e (Roomaa 5:8).
Fayyinni Yesus qofatti amanuudhaan (Efesoon 2:8-9).
Yesus du’aa ka’e (1Qorontoos 15:3-4).
D. Gahee Hafuura Qulqulluu
Hafuurri Qulqulluun cubbuu ni murteessa (Yohaannis 16:8).
Inni amantoota ni qajeelcha (Yohaannis 14:26).
Kennaa hafuuraa ni kenna (1Qorontoos 12).
E. Jireenya Kiristaanummaa
Waaqayyoo fi namoota biroo jaalladhu (Maatewos 22:37-39).
Jireenya qulqulluu jiraadhaa (1 Phexros 1:16).
Guyyaa guyyaan Caaffata Qulqullaa’oo kadhadhaa dubbisaa (Iyaasuu 1:8, 1Tasaloonqee 5:17).
Wangeela waliif qoodaa (Maatewos 28:19-20).

4. Humna Dubbii Waaqayyoo
   A. Macaafni Qulqulluun Hafuura Waaqayyooti
   2 Ximotewos 3:16-17 – “Caaffanni Qulqullaa’oon hundinuu Waaqayyoon kan hafuura baafate yoo ta’u, barsiisuuf, ceepha’uuf, sirreessuu fi qajeelummaa leenjisuuf ni fayyada.”
   2 Pheexiroos 1:20-21 – Macaafni Qulqulluun namootaan kan barreeffame ta’us hafuura qulqulluudhaan kan barreeffamedha.
   B. Macaafni Qulqulluun Bara Baraa fi Hin Jijjiiramnedha
   Isaayaas 40:8 – “Margi ni goga, daraaraan ni bada, dubbiin Waaqayyo keenyaa garuu bara baraan in dhaabata.”
   C. Macaafni Qulqulluun Jireenya Jijjiira
   Ibroota 4:12 – “Dubbiin Waaqayyoo jiraataa fi socho’aa dha, billaa qara lama qabu kamiyyuu caalaa qara qaba.”
   Faarfannaa 119:105 – “Dubbiin kee miilla kootiif ibsaa, daandii kootiif immoo ibsaa ti.”
5. Akkamitti Macaafa Qulqulluu Bu’a qabeessa ta’een Qo’achuu Dandeenyu
   A. Dubbisuu Dura Kadhachuu
   Hafuura Qulqulluun ogummaa fi hubannoo akka kennu kadhadhu (Yaaqoob 1:5).

B. Yaadannoo Waliin Dubbisi
Duubbee seenaa kitaaba tokkoon tokkoon isaanii hubachuu.
Kaayyoo barreessaa fi dhaggeeffattoota jalqabaa ilaali.
C. Karoora Qo’annootti Fayyadamaa
Guyyaa guyyaan boqonnaa tokko dubbisi.
Karoora dubbisa Macaafa Qulqulluu hordofaa (fkn, dursa Wangeelota dubbisi).
D. Keeyyata Ijoo Haffazuu
Yaadannoo macaafa qulqulluu amantii ni cimsa (Faarfannaa 119:11).

E. Dubbii Waaqayyoo hojii irra oolchuu
Yaaqoob 1:22 – “Dhaggeeffattoota qofa utuu hin ta’in, warra Dubbichaa ta’aa.”
Akka seera macaafa qulqulluutti jiraadhu.

Mata dureewwan Macaafa Qulqulluu fi Barbaachisummaa Isaanii

A. Kakuu Waaqayyoo
Waaqayyo Nohi, Abrahaam, Musee fi Daawit wajjin kakuu gale.
Kakuun haaraan Yesuus keessatti argamu fayyina bara baraa ni kenna (Ibroota 8:6).
B. Furmaata Karaa Kiristoos
Yesuus Hoolaa Waaqayyoo isa cubbuu irraa fuudhudha (Yohaannis 1:29).
Duuti isaa aarsaa kakuu moofaa raawwate.
C. Dhufaatii Kiristoos Lammaffaa

Yesus biyya lafaa irratti murteessuuf ni deebi’a (Mul’ata 19:11-16).
Amantoonni gara jireenya bara baraatti ni kaafamu (1Tasaloonqee 4:16-17).

7. Xumura: Macaafni Qulqulluun Namoota Hundaaf Dubbii Waaqayyooti
   Macaafni Qulqulluun kitaaba amantii qofa miti-innis mul’ata Waaqayyoo dhala namaati, karaa fayyina karaa Yesus Kiristoosiin argamsiisudha.

Ogummaa kenna (Fakkeenya 2:6).
Gara jireenya bara baraatti nama geessa (Yohaannis 5:24).
Amantoota ni hidhachiisa (2Ximotewos 3:17).
Kiristaanni kamiyyuu guyyaa guyyaan akka Macaafa Qulqulluu dubbisuu, qo’achuu fi jiraachuu qaba.